Datakluis

Digitalisering in de akkerbouw

De digitalisering van de landbouw biedt kansen voor de agrarische sector. De eerste stap is het digitaliseren van papieren registratieprocessen, wat veel handmatige registratie van de boer vergt. Daardoor wordt teeltregistratie alleen als een noodzakelijk kwaad gezien. Er zijn steeds meer mogelijkheden om automatisch relevante data te verzamelen. Bijvoorbeeld via sensoren in het veld en in de stal/schuur en op de tractor/werktuig. Dit zijn natuurlijk ontwikkelingen die BOER&DATA aanmoedigt.

Waar gaat het mis? De data van boeren staan nu op 10 plekken in de cloud en veel aanbieders van sensoren hebben ook weer hun eigen app. Nieuwe ontwikkelingen voorzien veelal in de databehoefte van derde partijen, zoals ketenpartners, maar niet in de behoefte van de agrarisch ondernemer. Boeren verdrinken nu in de data die wordt gegenereerd, maar worden onvoldoende gefaciliteerd om deze te gebruiken voor hun eigen bedrijfsoptimalisatie.

Data door boer beheert

Volgens de stichting BOER&DATA wordt waarde uit data pas tastbaar voor telers als eerst de basis op orde komt. Dit betekent onder andere dat de data van boeren niet alleen eindigt in systemen van derde partijen, maar dat deze data ook weer terugvloeit naar het boerenerf, zodat telers daar zelf bij kunnen. En bovendien dat de teler zelf de mogelijkheid krijgt om die data beschikbaar te stellen aan derden. Zodat partijen die op zoek zijn naar boerendata bij de boer kunnen aankloppen, in plaats van bij verschillende ketenpartijen. 

”Iedere leverancier of afnemer, iedere adviseur laat de boer verzamelen wat hij zelf belangrijk vindt. Dat moet je ook maar laten gebeuren. Ze bouwen ook allemaal een eigen IT-systeem, en dat kan ook niet anders, omdat er voor de ketenpartners bedrijfskritieke processen van afhankelijk zijn. Maar het is wel nodig dat je als boer zelf al die data uit die systemen netjes terugkrijgt. En we moeten ervoor waken dat niet al onze data bij derden liggen, maar boeren zelf de controle over de data houden”, aldus Eric Dortmans, bestuurslid van BOER&DATA.

Wat nu ontbreekt, is een plek waar je als teler al je data neer kan zetten, zonder dat je over je schouder moet kijken. En daar bovenop een services laag, zodat derden er applicaties op kunnen bouwen. Dit plaatst de teler en zijn bedrijf als spin in het web en biedt de mogelijkheid tot datadelen met de partijen van zijn keuze. Niet langer gooi je al je data over de schutting, maar je weegt af met wie je welke data wil delen. Je beoordeelt steeds of de functionaliteit die je ervoor terugkrijgt, interessant genoeg is.

Dataverkeer

Bovenstaande illustreert de huidige situatie waarbij data vooral van het bedrijf wegvloeit.

Onder andere voor precisielandbouw moet de teler kunnen beschikken over data in de juiste formaten. In projecten wordt vooral gedacht aan het ontwikkelen van nieuwe tools en diensten. Hierbij wordt de basis, het datahuis van de boer, vergeten. Om volgende stappen te zetten in de precisielandbouw is het nodig dat je de aanpak omdraait, en er eerst voor zorgt dat de harde infrastructuur en slimme software daarboven op, op de boerderij ook geregeld wordt. 

Volgens BOER&DATA bestuurder Nicole Bartelds is het vooral belangrijk dat partijen die op zoek zijn naar boerendata, of dat nu de overheid of bedrijven zijn, bij de boer moeten komen, en dat dit dataverkeer niet via ketenpartijen zou moeten verlopen. 

Ook Bartelds benadrukt dat boerendata nu in allerlei verschillende systemen zit, en dat alle aandacht uitgaat naar het makkelijk data naar die systemen krijgen, en niet (of in ieder geval veel minder) hoe die data weer terugvloeit naar de boer. Al worden met teeltregistratie daar wel pogingen toe gedaan. Maar Bartelds wil graag verder gaan. “Ik wil van verschillende mensen advies op basis van de gegevens in die verschillende systemen. Goede adviezen. Dat betekent gewoon dat de teler een eigen database nodig heeft, waar alle voor hem relevante data bij elkaar komt”.

Het gaat uiteindelijk om het kunnen gebruiken van die data om beslissingen te kunnen nemen. Daarvoor is een soort applicatie laag, een services laag nodig. Daar hoort de intelligentie hoe je de data kunt combineren en inzichten kunt genereren. Voor iedere vraag kan dat weer iemand anders zijn, degene die daar de beste expertise voor heeft. Dan wil je voor elke vraag, gericht de data delen om daar een antwoord op te krijgen. Bovendien snijdt het mes dan aan twee kanten, want een slimme startup kan zich focussen op specifieke oplossingen, zonder steeds weer energie te stoppen om een eigen database op te bouwen.

Datakluis

In 2020 heeft Stichting BOER&DATA de leergang Data & Technologie ontwikkeld. Dit is een aanpak waarin boeren kunnen leren van andere boeren. Het concept van de boerendatakluis of boerendashboard vormt de kop en de staart van de leergang. Er is besproken wat de behoefte van de boeren is en gediscussieerd over wat er al beschikbaar is in de markt.

Aan basis van de module over de datakluis ligt de overtuiging dat de datavoorziening voor de boer niet op orde is. Met datavoorziening bedoelen we dat er een plek is waar je veilig al je data kunt neerzetten. Dat betekent dat je er zelf optimaal gebruik van kunt maken zonder dat je ongerust over je schouder hoeft te kijken dat anderen kunnen meekijken. Een goede datavoorziening betekent ook, dat je niet vast komt te zitten in 1 systeem, en waar je zelf data uit systemen van derden naar toe kan halen. Een plek van waaruit de je de vrijheid en verantwoordelijkheid hebt om je eigen afweging te maken met wie je welke data wil delen. 

De datakluis is een aardige metafoor voor één plek waar alle data samenkomt en waar je baas bent over de data over je bedrijf. Maar data moeten natuurlijk niet alleen veilig opgeborgen worden, maar ook gebruikt kunnen worden. “Dat is wat we bedoelen met een boerendashboard. Wel één toegangspunt, maar achter de schermen wordt data van allerlei verschillende bronnen gebruikt, die samen in slimme toepassingen gebruikt kunnen worden. Data ergens instoppen is leuk. Maar het draait erom dat je het voor je laat werken. Dus niet alleen een kluis, maar ook een marktplaats”, aldus Dortmans

Onderzoek naar boerendatakluis

Om het concept van de datakluis verder te onderzoeken, heeft BOER&DATA drie lopende dataprojecten van boeren onderzocht. In verschillende Webinars en in open forumdiscussies hebben we, in discussies tussen boeren en technologie aanbieders, met en van elkaar geleerd over de functionaliteiten van een boerendatakluis.

Voor de akkerbouw is het belangrijk om je keuzes/beslissingen (bijv. bemesting, plantdichtheid), of omstandigheden (weer, vochttoestand etc.) te koppelen aan de ontwikkeling van het gewas en de opbrengst. Daar komen al een hoop databronnen bij kijken. Ook in dit geval blijkt weer dat het niet alleen gaat om het verzamelen en beheren van data, maar dat je in de context van je eigen bedrijfsactiviteiten er inzichten uit kunt halen.

“Welke data en in welk format is voor iedere sector of usecase weer anders. Je zal technische eisen moeten toespitsen. Al heb je op enig moment natuurlijk ook de basis te pakken, van waaruit je dan kan gaan werken, en stap voor stap nieuwe bronnen en functionaliteit kan gaan toevoegen aan het dataplatform. Al is het gezien de complexiteit en variëteit van data in de landbouw ook heel aannemelijk dat er – zeker in het begin- verschillende gespecialiseerde platforms ontwikkeld zullen worden”, vertelt Dortmans. 

Onafhankelijk van welke partijen oplossingen gaan bouwen, is het verstandig om een lijst met concrete requirements/standaarden te hebben, zodat de ontwikkeling niet alle kanten op schiet. Dan ontstaat er namelijk weer een nieuwe laag van applicaties die niet met elkaar kan communiceren. Dan wordt het lastig om er overkoepelend data uit te halen, bijvoorbeeld voor AI-toepassingen of benchmarking. 

Conclusie: elk bedrijf een geïntegreerde datakluis

De leergang is wat betreft dit gedeelte benaderd vanuit de use-case gaat van de akkerbouw. Daarin hebben we het probleem van de versnippering in de akkerbouw willen aankaarten. Wanneer we terugkijken op alle modules van de leergang, dan is er ook een link te leggen naar de andere sectoren, want daar speelt dezelfde problematiek.

Dan kun je concluderen dat ieder bedrijf toegang tot een geïntegreerde ‘datakluis’ nodig heeft, waar alle relevante informatie bij elkaar komt om op een efficiënte en verantwoorde wijze je bedrijf te runnen. Dat boven op die datakluis er een dashboard nodig is waarop je in een oogopslag de meest relevante data overzichtelijk bij elkaar hebt. 

Hoe dat dashboard eruitziet, zal voor elk bedrijf anders zijn en dus configureerbaar moeten zijn. Voor de een is de meest actuele weersdata essentieel, terwijl een ander vooral wil weten of er nieuwe satelliet- of dronedata beschikbaar is, of de opbrengstdata verwerkt is. Terwijl een veehouder juist bijvoorbeeld stalgegevens direct inzichtelijk wil hebben. Een dashboard heeft bovendien de functie om via een eenvoudige interface bij de achterliggende data en analyses te komen.

Zelf controle over data

Dat het een absolute voorwaarde is dat je zelf controle hebt en houdt over je data en welke data je met wie deelt, dat als je kiest voor een andere leverancier voor bepaalde functionaliteit je historische data behouden blijft, zodat niet de data of je toegang tot de data verloren gaat.

Op dit moment is er voor telers nog geen platform beschikbaar dat helemaal voldoet aan de wens om de data van je eigen bedrijf op één plek te bundelen. Er leven volgens Bartelds ook nog veel onduidelijkheden. Zo wordt bijvoorbeeld vaak gezegd “Maar we hebben toch JoinData?” Daarmee is niet alles opgelost. JoinData geeft toegang tot veel van de data die in de keten wordt gebruikt. “Ik wil juist inzicht krijgen door de data, die in de keten over mijn bedrijf verzameld wordt te combineren met mijn eigen data. En dan wil ik niet eerst mijn eigen data terug hoeven kopen.”

Tijdens de leergang werd ook benadrukt dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen managementdata en data voor verantwoording. Als ondernemer stuur je op alle losse data, die worden geregistreerd. Op basis daarvan wordt bijgestuurd. Over het geheel wordt verantwoording afgelegd op koppel-, of bedrijfsniveau. Het ondernemerschap zit ‘m ook in het goed kunnen bijsturen. KPI’s (kritische prestatie indicatoren) zijn goede hulpmiddelen om bedrijven te kunnen vergelijken, maar vooral om inzicht te krijgen in de eigen bedrijfsvoering. Daarbij is het noodzakelijk om in veiligheid van je eigen systeem te kansen voor verbetering te kunnen onderzoeken. Eric: “Ik wil pas data delen op het moment dat ik zeker weet dat het niet tegen me wordt gebruikt of dat het mijn positie in de keten verzwakt”. 

Gezamenlijk ontwikkelen

Er is veel in ontwikkeling. Commerciële partijen zien de vraag ontstaan en springen eropin. Voorbeelden zijn de bedrijfsmanagementsystemen die doorontwikkeld worden. Ook wordt vanuit het Ministerie in elkaar opvolgende PPS projecten in publieke infrastructuur geïnvesteerd. Maar uit de leergang blijkt ook het belang van eigen boereninitiatieven, om zelf de handschoen op te pakken en met nieuwe/lokale IT partijen aan oplossingen te werken. 

Want alhoewel data hard werken is, en het soms snel complex wordt, is het sowieso strategisch van belang dat boeren een start maken met het slim opslaan en bewaren van bedrijfsrelevante data. Daarmee creëer je mogelijkheden om in de toekomst belangrijke zaken op te sporen. En als je de data hebt, dan zijn ze van jou. Dan kan je ze onder je eigen voorwaarden aan 3e partijen ter beschikking gaan stellen. 

Alleen langs deze weg kan je als boer in een gelijkwaardige positie komen te staan. Al zal onderlinge samenwerking daar ook heel hard bij nodig zijn. Neem bijvoorbeeld API’s, als de meest ideale vorm van datakoppeling. Geen bedrijf gaat werken aan een API voor 1 boer. Als boeren daar gezamenlijk in gaan optreden, dan krijg je veel meer voor elkaar.

“Zelf een Facebook bouwen lukt niet. Maar wel een tool die zij niet hebben, die hen geïnteresseerd maakt om verbinding te zoeken” (quote Webinar)

Bartelds benadrukt dat we ook moeten kijken naar eenvoudige toepassingen om echt gebruik te maken van de data in de ‘kluis’ en meerwaarde te halen uit data: “Ik merk dat de datavoorbereiding voor nadere analyse nu 80% van de tijd kost. Pas wanneer je de data in een vorm hebt die geschikt is voor analyse, dan begint het ‘echte’ werk en daar zit pas de praktische toepassing. De meeste boeren willen gewoon dat dit opgelost is en data bruikbaar is voor gebruik in bijvoorbeeld een dashboard”. 

Deze uitdaging is hardnekkig in de landbouw. Je kunt niet verwachten dat boeren zelf aan de slag gaan met complexe data-analyse en data science toepassingen (Business intelligence software, data analytics platforms, data workflows, Python, R, QGIS enz.). Door het gebrek aan standaardisatie van data en formaten veel van dit werk lastig te automatiseren. Volgens Dortmans zit daar dan ook een belangrijke uitdaging: “we moeten ervoor gaan zorgen dat de complexiteit ‘onder de motorkap zit’ en het voor de gebruiker eenvoudig is om te gebruiken en eenvoudig om te begrijpen en te interpreteren”.

De uitdaging zit in het vinden van die systeem-ontwikkelaars die deze punten onderschrijven en samen met boeren aan deze oplossingen willen werken. Waarbij meerwaarde voor de boer voorop moet staan, uitgedrukt in bijv. minder uren besteden aan data-verzamelen of ordenen van losse bestandjes, maar ook betere sturing op bodemgebruik, mestaanwending of diergezondheid.